Презентация на тему Жоспары:

адаптациясы
в) Дәм сезімталдығының аурулары
3.Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер

қабылдап, кодтап, өткізіп және ми қыртысында талдап құрастыратын

күрделі морфофункциялық жүйе
Иіс сезу және дәм сезу рецепторлары шетте орналасқан (экстерорецепторлар) хеморецепторлар болып табылады. Сыртқы ортамен байланысу түрінен:
1. Дистанттық: иіс сезу;
2. Контакттық: дәм сезу

Кіріспе

түсінік

жағына,жұмсақ таңдайда,тілше мен жұтқыншақтың шырышты қабықшасында орналасқан.Әсіресе тілдің ұшында,екі

бүйірінде және түпкі жағында көп кездеседі
Адамда дәм сезу баданасы=10 мың
Қабылдағыш пен тірек жасушалары=8-12
Ұзындығы мен ені= 70 мкм
Дәм сезу баданасының пішіні =сауытша тәрізді,төбесінде тесігі болады

сөлі шайып отырады
Қабылдағыштардың ұзындығы=10-20 мкм
Қабылдағыштардың ені=3-4 мкм
Ұшқары жеріндегі өте

сезімтал шағын түктердің саны=30-40
Демеуші заттар дәм сезуші жасушаларға бадананың тесіктері арқылы өтеді

Қабылдағыштың әртүрлі заттарды іріктеп сіңіретін стереоарнамалы шектері болады деп жорамалдайды
Әрбір қабылдағыштардан сезгіштік жүйке талшықтары басталады
Қабылдағыштар организмнің ең аз өмір сүретін жасушаларына жатады
Олар әрбір 250 сағаттан кейін дәм сезу баданасының шетінен ортасына жылжып келетін жаңа жасушамен алмасады
Көшкен кезде сүйке ұштары қабылдағышқа айналады

деген пікір бар
Ащы =тілдің түбінде
Тәтті= тілдің ұшында
Қышқыл және тұзды

дәмді= тілдің бүйірлерінде
Алайда кейінгі кездегі зерттеулер бойынша, тілдің түбінде орналасқан қабылдағыштардың ащы тітіркендіргішке сезімталдығы,оның ұшындағыларға қарағанда,тек 6 есе,ал бүйіріндегілермен салыстырғанда 4 есе жоғары екендігі көрсетіледі

Дәм баданасынан 2-4 сезгіштік жүйке талшықтары шығып, тіл,жұтқыншақ және кезеген жүйкенің құрамында сопақша мидың жалпы будасына келеді
Бұлардан шыққан екінші нейрондар ішкі ілмектің құрамында таламусқа жетеді
Одан ми қыртысының дәм сезетін аймағына келетін,үшінші нейрон басталады

сезімталдығы” деп аталады
Адамда дәм сезудің әркелкі абсолют табалдырығы болады
Ол

организмнің әртүрлі (аштық,тоқтық,т.б)жағдайларына байланысты

төменгі жағында - дәм сезу орталығына барады (Сильвий сайы).

кемиді.
Дәрі қабылдау,темекі шегу дәм сезімталдығын төмендетеді
Агевзия= дәм сезімталдығының жойылуы
Гипогевзия=

дәм сезімталдығының кемуі
Парагевзия= дәм сезімталдығының қалыптан тысқа әуес болушылығы

Тітіркендіргіш ұзақ әсер еткенде дәм талдағышы оған бейімделіп алады,яғни оның сезімталдығы төмендейді
Талдағыштар бәрінен де тәтті және тұзды тітіркендіргіштерге тез бейімделеді
Ал қышқыл,әсіресе тітіркендіргіштерге бейімделісі өте баяу өтеді
Бірнеше тітіркендіргіштер қатар немесе бірінен соң бірі әсер еткенде қарама-қарсы дәм түйсігі туады не олар аралас сезіледі
Бұл айқас “бейімделу” деп аталады
Тұздыға бейімделу тәттіге,ал тәттіге бейімделу қышқыл мен ащыға сезімталдықты арттырады.Сондықтан тұзды тамақтан кейін тұщы су тәттілеу болып,ал тәтті тамақтан кейін алма,жүзім едәуір қышқыл болып көрінеді
Бірнеше дәмді заттарды араластырғанда, қоспа құрамына кіретін заттардың дәмінен басқа жаңа түйсік пайда болады.

Дәм талдағыштарының адаптациясы

емізікшелерінде орналасқан.Дәм емізікшелеріне тіл, жұтқыншақ (ІХ), бет (VІІ) және

кезеген (Х) жүйкелерінің ұштары (рецепторлар) келіп аяқталады. Осы жүйке ұштары арқылы ащы, тәтті, тұзды және қышқыл дәмдер қабылданады. Қабылданған жүйке импульстері сопақша мидың ромба ойысындағы ядроларда аяқталады, ал осы ядролардан басталған нейрондар талшықтары мидың көру төмпегінің сыртқы бөлігіне барады. Осы сыртқы ядродан басталған қосымша нейрондар арқылы жүретін импульс ми сыңарларының дәм сезу орталығына жетеді.