Презентация на тему Исламдық бағалы қағаздар нарығы

түсінігі, өсу қарқыны, негізгі эмитенттері, түрлері
Сукукты Қазақстан нарығында шығарудың

мүмкіндігі

принциптеріне қайшы келмейтін, негізгі мақсаты артық (бос) ақша қаражаттары

бар ұйымдардың қаражаттарын оған мұқтаж ұйымдарға бағыттау арқылы бизнесті қаржыландыру болып табылатын исламдық қаржы нарығының сегменті. Бірқатар ғалымдар исламға жат болғандықтан бағалы қағаздар нарығын ендіру мүмкіндігін жоққа шығарады. Басқалары, керісінше, исламдық экономиканың дамуы үшін бұл институттың маңыздылығын түсінеді және БҚН енгізу және дамытуды жан-жақты қолдайды.

субъектілері, атап айтсақ:
БҚН объектілері немесе өнімдері:
бағалы қағаздаржы сатып алу

және сату бойынша қызмет көрсететін ұйымдар;
исламдық қорлары;
БҚН кәсіби қатысушылары;
өзін-өзі реттейтін ұйымдар;
мұсылман брокерлік компаниялары.

Бүгінгі күні исламдық бағалы қағаздар нарығы құрылымын келесідей белгілеуге болады:

қағаздар қолданыста:
- исламдық инвестициялық қорлар акциялары мен паилары;
- исламдық

жалгерлік сертификаттар;
- исламдық қатысу сертификаттары.

Корпоративті
Гибридті
құралдар
Артықшылықты
акциялар
Лизинг
Сукук
Салам
Конверсияланатын қағаздар
Варрант (кепілдеме)

қамтылған ұзақ және қысқа мерзімді бағалы қағаздар (оны «исламдық

облигациялар» деп те атайды).

Сукук қағаздары мұсылмандарға ссудалық пайызды (риба) алуға рұқсат етпейтін ислам заңына қайшы келмей, қаржыларды пайда табу мақсатында инветициялауға мүмкіндік береді



Сукук діни сенімге қатысты жай қарыздық қаржылық құралдарға инвестиция жасай алмайтын ислам инвесторларының қаражаттарын тартады.

Сукук эмитенттері болып исламдық және исламдық емес ұйымдар саналады.

Сакк» — «заңды құжат, акті, түбіртек»
«Сукук исламдық облигация» болып

саналады деген дұрыс емес тұжырымдама. Мұнда қарызға негізделген Сукук келісімдері де жай облигациялардан ерекшеленеді.
Жай облигация: Эмитентке таза қарыздық ауыртпашылық салу.
Кредитор/Қарызгер – бұл ақшаны ақшаға алу қатынасы.
Сукук сертификаты: Нақты немесе жоспарланған активтегі меншік үлесі.
Эмитент пен инвестор арасындағы қатынас қарастырылып отырылған бизнесте нақты түсінушілікке негізделген.
Сукук бойынша берілген қарыз ақша үшін ешқандай үстеме ақы қосып толеу міндеті жүктелмейді. Жобадан түскен пайдадан ғана серіктестер өзара тиісті олжаларын бөліп алады.

құқығын растайтын құжат(сертификат).
Дәстүрлі облигациядан айырмашылығы, эмитент пен облигация иесінің

арасындағы заем қатынасын бекітетін, оның иесінің эмитентке талап ету құқығын береді. Ал ислам облигациялары өз негізі бойынша – бұл инвестициялық сертификат, меншіктегі бастапқы активтегі үлес иесінің құқығын растайтын, салынған қаражат көлеміне пропорционалды.
Сукук ислам заңдарын бұзбайды себебі, сукукты шығарған кезде одан түскен қаржы, несие түрінде берілмейді және валютаға салынбайды, ол нақты активтерге инвестициаланады, бірқалыпты ақша ағымдарын жасайды және сол бойынша оригинатор бірдей арендалық төлем төлейді.

қайтарымды қаржыландыруда, инвесторлардың қаржыларын тарту.
Шығарылым мынандай негіздер бойынша жобалануы

қажет: бірінші жақта: инвесторларды қорғау және салған салымдарын келісілген табыспен қамтамасыз ету. Екінші жақта: шариғат ұстанымдарын қанағаттандыру.

бағалы қағаздың белгілі бір активпен байланысты, яғни сукук бұл

тек облигация ғана емес, онда ол Шариғат тиымдарына қарсы келетін еді: ол ұстаушының белгілі бір активке құқығын растайтын құжат. Мысалы: мүліктен, арендадан табыс, тауар операцияларынаң және т.б.
Сукук пен секьюритизацияға ортақ болып табылатын тағы да бір элемент, ол SPV – арнайыжобалық компания. Дәл осы заңды тұлға немесе траст ереже бойынша сукук сертификаттарын шығарады және ұстаушының алдында жауап береді, араларындағы қаржы ағымдарын бөледі, эмиссиялық құжатқа сәйкес сертификат ұстаушыдан алған қаражатты инвестициялайды. Мына жағдайды ескеру қажет, сукукты қарыз алушы SPV-сыз тікелей шығара алады. «Ислам секьюритизациясы» туралы емес «ислам облигациясы» деген кезде дәл осы сукук түрі айтылады.

себептері:
Көптеген мұсылмандық мемлекеттер мұнайға бай аумақтарда орналасқан (Сауд Арабиясы,

БАӘ, Катар, Бахрейн және т.б.), бұл мемлекеттердегі мұнайдолларының үлкен ағыны үлкен ерікті өтімділікті қамтамасыз етеді. АҚШ пен Еуропадағы өтімділік дағдарысының жанында бұл ресурстарды ислам заңдарына жауап беретін құралдар арқылы тиімді пайдалануға болады.
Исламдық мұнай мемлекеттерінің қарқынды дамуы ссудалық пайыз тыйымын бұзбай отырып, қосымша қаржылық ресурстарды жұмылдыруды қажет етеді.
Мұсылмандардың дүниежүзі бойынша бизнестегі белсенділіктерінің артуы.
Ислам – әлем діндерінің арасындағы қарқынды өсетін дін. Ислам дінің ұстанатындар саны 1,6 млрд. адамды құрайды. Олардың саны Еуропада мигранттар мен еуропалық мұсылмандардың тууларының көбеюі салдарынан үнемі өсіп отырады. Қазір ЕО-та ислам ерушілерінің саны 16 млн. құрайды.
1) Сукук – нақты активтерге салынатын инвестициялар, қарызгердің абыройына салынатын инвестиция емес. Сукукқа сұраныс бәсекелестік жағдайда құрылады.
2) Қарызгер тәуекелдерді кредитормен бірге бөледі. => сукук – «қорғану құралы", нарықтық тәуекелдерді жеңілдетеді.

нарығы, Малайзиядағы Лабуан биржасы және Венадағы екінші деңгейлі нарық.
Қазіргі

кезде сукуктың эмитенттері мұсылмандық мемлекеттер ғана емес, сонымен қатар басты мемлекеттік ұйымдар мен корпорациялар болып табылады.

[1] Ставка 6-месячного Libor + 0.95 процента. Libor – London Interbank Offer Rate – признанный во всём мире индикатор стоимости финансовых ресурсов. По этой ставке крупнейшие банки мира выдают кредиты другим банкам на Лондонской межбанковской бирже.

алушы» мен SPV қатынасының негізі бойынша, яғни қаржы алатыңдар,

немесе SPV және инвестор, немесе «қарыз алушы» мен тікелей SPV-сыз инвесторлар. Сукуктың ең кен танымал тараған түрі:

бастапқы активке байланысты:

қарызды сату тыйым, яғни сатушы сататын затына ие емес.

Кей құқықтанушылар ойынша қарызды белгілі бір шарттармен стуға болады:

ереже: ақша тауар болып саналмайды, олар тек құнды өлшеуіш.

Сондықтан ақшаны қолдану арқылы адал табыс табуға болмайды. Табыс сауда арқылы немесе тәуекелдердің белгілі бір бөлігін қабылдау арқылы адал табыс табуға болады.

Алыпсатарлыққа тыйым салу (мейсир): мұнда бір жақ – кездейсоқ жағдайлар есебінен кездейсоқ сыйақы алатын мәмілелер жарамсыз болып саналады.

Басқа біреудің есебінен әділ емес баюға тыйым салу: бұл бір жақ басқа жақ есебінен дәлелденбеген табыс алатын мәмілелер жарамсыз болып саналады.

Ссудалық пайызға тыйым салу (риба): контракты, белгілі бір уақытта ақшаны пайдаланғаны үшін нақты бір пайызды беру және алатын мәмілелер жарамсыз болып саналады.

Белгісіздікке тыйым салу (харар): мәміленің негізгі шарттары немесе оның негізгі мән-мағынасымен байланысты белгісіздікті болжайтын мәмілелер жарамсыз болып саналады.

Сукук аль-Иджара

Сукук аль-Мушарака

активтерге арналған Sukuk
Жалдық активтерге арналған Sukuk
Болашақ активтерге

арналған Sukuk
Istisn’a Sukuk
Murabaha Sukuk
Musharaka Sukuk
Mudaraba Sukuk
Salam Sukuk
Қолда бар қызметтерге арналған Sukuk
Болашақ қызметтерге арналған Sukuk
Wakala Sukuk
Muzara’a Sukuk
Musaqa Sukuk
Mugharasa Sukuk

тұлға) нақты бір активті арнайы құрылған агентке (SPV, special

purpose vehicle) сатады, ал бұл активті сукукты шығарғаннан алынатын қаражаттарға сатып алады. Одан кейін бұл актив оригинаторға жалға беріледі. Оригинатор SPV кезеңдік жалдық төлемдерді төлейді, кейін олар сукукты ұстаушылар арасында бағалы қағаздар бойынша купонды төлемдер ретінде бөледі.
! Сукук арнайы құрылған трастадағы қатысушы сертификаты ретінде шығады, олардың қаражаттарына актив сатып алынады => осылайша, сукук қағазын ұстаушы бұл активте меншік үлесі бар және егер де бұл актив жалға өткізілсе, жалдық төлемдердің белгілі бір бөлігін иеленуге құқылы.

Купондық төлемдер

SPV

Инвестор-лар

Негізгі активті сату

Негізгі активтер үшін қаражаттар

Негізгі активті жалға беру

Жалдық төлемдер

Сукук сертификаттары

Сертификаттар үшін ақша қаражаттары

Трастаны құру

Дефолт жағдайындағы сатып алу міндеттемесі

Рейтинг: активке дефолт болған жағдайда және жалдық төлемдерді өтей алмай қалған жағдайда оригинатор кейде SPV-тен белгіленген баға бойынша сукук пулы номиналына тең активті сатып алуға міндетті болады => сукукты шығару рейтингі оригинатор рейтингінен жоғары болмайды.

Оригинатор

Кемшілігі: Тартылатын қаражаттар мен купонды төлемдердің көлемі SPV сатып алатын актив құнымен қатаң шектелген.

! Мемлекеттік жобаларды қаржыландыру үшін арналған (құрылыс және т.б.)
Мысалы: Malaysia, Global Sukuk, 2002. Бұл жерде негізгі активтер ретінде Малайзия SPV сатқан мемлекеттік жерлер болып табылады.

бұл жерде оригинатор активті, ал SPV – сукукты шығару

арқылы тартылған ақша қаражаттарды тартады. Басқарушы серіктестік оригинаторды тағайындайды және активті басқарады. Жеткілікті табысты басқару үшін белгілі бір бөлігі SPV-ке беріледі, ал қалған бөлігі оригинаторға беріледі.

Купондық төлемдер

! Бизнесті сатып алу немесе сатуды қаржыландыру үшін арналған
Мысалы: East Cameron Gas Company (USA). Сукук көмегімен Macquirie Банктен East Cameron Gas Company (USA) акцияларын сатып алуға ақша қаражаттары тартылды.

SPV

Инвестор-лар

Сукук сертификаттары

Сертификаттар үшін қаражаттар

Трастаны құру

Оригинатор

Мушарака серіктестігі

Мушарака басқаратын бизнес

Рейтинг: Сукук аль-Мушарака қағаздар рейтингіне де оригинатор рейтингінен жоғары берілмейді, себебі оригинатор SPV-тен негізгі актив бойынша дефолт болған жағдайда тартылған қаражаттар номиналының үлесін сатып алуға міндеттеледі.

Дефолт жағдайында сатып алу міндеттемесі

«Қазақстанның Даму Банкі» (ҚДБ) АҚ «Сукук «аль-Мурабаха» 240 миллион

малайзиялық риггиттер сомасындағы жылдық 5,50%-бен және 5 жылдық өтеу мерзімімен исламдық облигацияларды ойдағыдай шығарды.
Банк 62% малайзиялық инвесторлар арасында, ал қалған 38% Қазақстан нарығында бөлінгендігі туралы хабарлады.
«Қазақстан Даму Банкі» бұрынғы кеңес үкіметі жерінде Шариат принциптері мен нормаларына сәйкес исламдық бағалы қағағаз Сукукты шығарған бірінші мемлекет болды.

АҚ «Сукук «аль-Мурабаха» 240 миллион малайзиялық риггиттер сомасындағы жылдық

5,50%-бен және 5 жылдық өтеу мерзімімен исламдық облигацияларды ойдағыдай шығарды.
Банк 62% малайзиялық инвесторлар арасында, ал қалған 38% Қазақстан нарығында бөлінгендігі туралы хабарлады.
«Қазақстан Даму Банкі» бұрынғы кеңес үкіметі жерінде Шариат принциптері мен нормаларына сәйкес исламдық бағалы қағағаз Сукукты шығарған бірінші мемлекет болды.