Презентация на тему Пунктуация

тыныс белгісінен қате жібересің бе? Неліктен?
Тыныс белгілерінің маңызы қандай?
Ең

көп қолданылатын тыныс белгісі қандай?
Қандай тыныс белгісін қою қажеттігін білмей қалсаң, не істейсің?
Жазу сауаттығын арттыру үшін не істеу керек деп кеңес берер едің?

көмекші қызметі

Мәтінді оқығанда адам көңіліндегі жан дүние өзгерістері мен

ым-ишара, кідіріс арқылы берілетін құбылыстарды білдіреді.

керек:

сөйлем құрылысына негізделген грамматикалық принцип;

сөйлем және сөйлем құрамындағы сөздердің

мағынасын айқындаушы –мағыналық принцип;

дауыс ырғағы – сөйлем интонациясы.

жағдайда, сөйлеу тілінің мақсатына қарай (хабарлау, баяндау, сұрап білу,

жауап алу, талап ету, екіұшты күйде қалу) әрқилы болып келеді. Осыған орай сөйлем соңында түрлі тыныс белгілері қойылады.
(.) нүкте: Аман үйге келді.
(?) сұрақ белгісі: Айтарың бар ма?
(!) леп белгісі: Бабаларым, рақмет сендерге!
(...) көп нүкте: Дауыстарестілгендей болды...

Оқиық

және ең көп кездесетін түрі – нүкте. Нүкте ойды

аяқтап тұрған жағайда қойылады, сонымен бірге сөздер қысқартылып лынған жағдайда да қолданылады.

ел жайлауға көшеді.
Жай, лепсіз айтылған бұйрыұ, тілек мәнді сөйлемдерден

кейін қойылады. Мысалы: Ертең елге бет түзе.

қысқартылып алынғанда, мысалы: М.О.Әуезов.
2. Драмалық шығармаларда кейіпкер атынан

кейін нүкте қойылады. Мысалы: Арман. Сенбісің?! Қайдан жүрсің?

алынғанда нүкте қойылады. Мысалы: М.О.Әуезов, Ғ.Мүсірепов, т.б. Ойшылдарымыз осы

тақырыпқа қалам тартты.
4. Жыл, ғасыр, сағат, минут сөзі қысқартылып алынса, нүкте қойылады. Мысалы: әл-Фараби (Х ғ.), М.Қашқари (ХІ ғ.) сияқты ғұламалар мұралары – мақтанышымыз.

мақсатында жүзеге асырылатын ой. Сұраққа жауап іздеу адамның дүниені

танып-білу қадамына бастау болып, тіршілік үшін күресін ұштайды. Білуге құштар жанның сұраулы сөйлемді сауатты құрастырып, жүйелей білуі де аса маңызды. Сұраулы сөйлем сұрау мәнді сөздер мен сұраулық шылаулардың қатысуымен жасалып, сұрау белгісі арқылы ажыратылады.

көтеру үшін кейде бірыңғай мүшенің әрқайсысынан кейін қойылады. Адам

ба? Аң ба? Бұта ма? Көзім жетпей тұр.
Сұрақ белгісі кейде бір сөздің мәні екіұшты боп, күмән тудырғанда қойылады. Жақшаға алынады. Тарта берер алдыға, ұмтыла берем балаша (?)

Не? Қандай? Қай? т.б. сұрау есімдіктерінің қатысуымен жасалады.

Шығар, болар,

қайтеді сөздерінің қатысуымен жасалады.

Баяндауыш құрамында –ғой, -ау демеулік шылаулары мен ә одағайы келіп сұрау мәні үстеледі.

есімдіктері сөйлем мүшесі болады. Мысалы: Бұл кім?
Сұраулық шылаулар. Сұрау

мәнін үстейді. Мысалы: Келді ме?
Бейтарап сөздер баяндауыш құрамында келеді. Мысалы: келген шығар?
Тіркесіп келіп баяндауыш құрамында болады. Мысалы: Ұнапайсың, ә?

сәл жүрсек жетеміз
Оны кім айтты
Бағана анау қырда қарағанымда қазақ

үйді байқадым да, үш төбе өтетінімізді бағдарлап алдым
Па, шіркін, зерек екенсің
Мені атам үнемі осылай жан-жағымды бағдарлап жүруге үйреткен
Атаң дана жан екен-ау, негізі
Бірдеңе айтқыңыз келді ме
Саған айтар ойымды анау құс бөліп жіберді
Сіз оның қандай құс екенін тани аласыз ба
Мен құстарды онша айыра алмаймын. Мұны да танып тындырмаспын
Бұл қаршыға
Солай ма