Презентация на тему Жабық бас-ми жарақаты

бөлім
Этиологиясы
Классификациясы

Клиникалық көрінісі
Диагностикасы
Емі
Қорытынды бөлім
Пайдаланылған әдебиеттер

аса ауыр түріне жатады.

ҚАУІП-ҚАТЕРЛІ ФАКТОРЛАР
БМЖ кезінде қауіп-қатер

тобы:
1. Алкогольді мас болу (70%).
2. Эпилепсия ұстамасы болған жағдайда БМЖ.

БМЖ шақырылатын себебі:
1. Автожолдық жарақаттану.
2. Қүнделікті жарақат.
3. Құлау жəне спорттық жарақат.

бұзылыстарының болмауы;
- салдарлық (дислокациялық) неврологиялық симптоматика болмауы, жартышарлық жəне

краниобазальдық симптомдардың болмауы немесе айқын болмауы. Өмірге қауіптілігі болмайды, еңбекке қабілеттілігінің қалпына келу болжамы жақсы.

Орташа ауырлық жағдайға жатқызу критерилері:
- есі анық немесе сəл есеңгіреу;
- витальдық функциялары бұзылмаған, (сəл брадикардия болуы мүмкін);
- ошақталу симптомдары − жартышарлық жəне краниобазальдық кейбір симптомдардың айқын болуы мумкін. Кейде жекелеген ми негізі симтомдарынан жеңіл нистагм т.б.
Орташа ауырлық дəрежелі жағдайы деп айту үшін келесі параметрлердің біреуі болу қажет. Өмірге қауіптілігі шамалы еңбекке қабілеттілігі қалпына келуі көбінесе жақсы.

терең есеңгіреу немесе сопор;
- өмірлік функциялары бір-екі көрсеткіш бойынша

шамалы бұзылған;
- ошақталу симптомдары − ми негізі симптомдары онша айқын емес (анизокория, спонтанды нистагм, контралатеральдық пирамидалық жеткіліксіздік, менингеальдық симптомдардың дене осі бойынша диссоциялануы) жартышарлық жəне краниобазальдық симптомдар айқын сонымен қатар эпилепсиялық ұстамалар, парездер жəне параличтер болуы мүмкін.
Ауыр дəрежелі жағдай деп айту үшін бұзылыстардың біреуі болу қажет. Өмірге қауіптілігі жоғары, көбінде ауыр жағдайдың ұзақтығына байланысты, еңбекке қабілеттілігі қалпына келуі екі-талай.
Аса ауыр жағдайға жатқызу критериі (6-12сағ.):
- ақыл-естің орташа немесе ауыр комаға дейін бұзылған;
- бірнеше параметр бойынша өмірлік функциялары айқын бұзылған;
- ошақталу симптомдары – ми негізі симптомдары айқын білінеді (парез, айқын анизокория, көздің вертикальді жəне горизонтальді дивергенциясы, тонустық спонтанды нистагм, жарыққа қарашықтар реакциясының əлсізденуі, екі жақты патологиялық рефлекстер, децеребрациялық сіресу, жартышарлық жəне краниобазальдық симптомдардың айқын көрінуі (екіжақтық жəне көптеген парездерге дейін)
Аса ауыр жағдай деп айту үшін барлық параметрлер бойынша айқын бұзылыстар болу қажет. Өмірге қауіптілігі жоғары. Еңбекке қабілеттілігі қалпына келуі мүмкін емес.

бұзылуы;
- тіршіліктік функциялардың бұзылуы;
- ошақталу симптомдары – ми негізі

симптомдары екіжақты ауыр мидриаз арқылы білінеді, мөлдір қабақтың жəне қарашықтың реакциясы жойылуы. Науқастың тірі қалуы мүмкін емес.

мидың, бастағы жұмсақ тіндердің бүтіндігі бұзылмай жəне/немесе бассүйектің апоневрозы

созылмай болған зақымдануы;
 
Ашық БМЖ – бастың жұмсақ тіні жəне бассүйектің апоневроз (шандыр) дулығасының бүтіндігі бұзылуы жатады, ол сынық аймағына сəйкес келеді. Ми жарақатының өтпелі зақымдануына бассүйектердің сынуы жəне мидың қатты қабығының зақымдануы жатады.

келесі формаларын ажыратады:

Бас миының шайқалуы;
Жеңіл, орташа, ауыр дәрежедегі

бас миының соғылуы;
Бас миының қысылуы;

(commotio cerebri) ауыр емес жарақаттаушы күштің түсуінен болатын жағдай.

БМЖ жарақаттаушларының 70%- да кездеседі.
Жалпы милық синдромдар: ми шайқалғанда естен тану болмайды немесе жарақаттан кейін аз уақытқа 1-2 мин-тан 10-15 мин. естен танумен сипатталады. Науқастар басы ауыратынын, айнатынын, жүрек айнитынын, құсатынын, көзін қозғалтқанда ауырсынатынын, əл-дəрмені жоқтығын айтып шағымданады.

Невротикалық синдромдар: сіңір рефлексінің жеңіл ассиметриясы болуы мүмкін. Қысқа мерзімді ретроградтық амнезия. Антероградттық амнезия болмайды, жалпы әлсіздік, ұйқының бұзылысы, тәбеттің бұзылысы.
Ми шайқалуына көрсетілген көріністер ми функциональдық зақымдануымен шақырылады жəне 5-8 күннен кейін өтеді. Диагнозды қою үшін берілген барлық симптомдардың болуы аса қажет емес. Мидың шайқалуы бірдей форма болып табылады жəне ауырлық дəрежеге бөлінбейді.

бұл зақымдану ми затының макроструктуралық деструкциясы түрінде жиі гемморагиялық

компонентпен жарақат күшінің тиген кезінде болады. Клиникалық ағымыны қарай жəне ми тінінің зақымдануының айқындығына қарай соғылу жеңіл, орташа жəне ауыр дəрежеге бөлінеді.

бір жақ шарты шарының зақымдануына байланысты. Жарақаттан кейін бірнеше

минуттан 40 минутқа дейін естен тану. Көбінде 30 мин. дейінгі уақытта ретроградтық амнезия көрінеді. Егер антероградтық амнезия пайда болса, онда ол ұзақ емес. Ес қалпына келгенде жарақаттанушы бас ауруына, жүрек айнуына, құсу, бас айналуына, назардың əлсізденуіне шағымданады.

Нистагм, анизорефлексия, кейде жеңіл гемипарез көрінуі мүмкін. Кейде патологиялық рефлекстердің көрінуі болады. Субарахноидальдық қан құйылу əсерінен айқын емес менингеальдық синдром көрінеді. Бради жəне тахикардия көрінуі мүмкін. АҚ 10-15 мм.с.б. транзиторлық көтерілуі.

базальды бөлігінің зақымдануымен сипатталады. Бұл 100% бас сүйек негізінің

сынығымен жүретін бас миы жарақаты бар науқастарда анықталады.
Естің тануы бірнеше ондықтан 2-4 сағ. созылады. Беткей немесе терең есеңгіреуге дейін естің тежелуі бірнеше сағат немесе тəүлік сақталуы мүмкін. Айқын бас ауыруы, жиі қайталамалы құсу. Горизонтальдық нистагм, жарыққа қарашық реакциясының төмендеуі, кейде аса айқындалмаған гемипарез, жəне патологиялық рефлекстер.
Сезімталдықтың бұзылуы , сөйлеу бұзылыстары болуы мүмкін. Менингиальді синдром сəл айқындалған, ал ликворлы қысым сəл көтерілген (Ликвореясы бар науқастардан бөлек).

бұзылысы, ритм қалыпты, аппарат коррекциясын керек етпейді. Температурасы субфебрильді,

бірінші тəулікте психомоторлық қозу, кейде тырысу ұстамалары болуы мүмкін. Ретро немесе антероградты амнезия көрінеді.

Бас сүйек негізі сынығы кездесетін болса, онда жиі VIII, VII, II, III, VI бас –ми нервтерінің зақымдануы кездесуі мүмкін.
Клиникалық белгілердің ұзақтығы – 3-6 апта.

бөлігінің соғылуымен қатар, көп деңгейде ми бағанының және диэнцефальды

аймақтың зақымдануымен сипатталады.

Естің сопор немесе комаға дейін тануы. Айқын психомоторлық қозу

атонияға дейін ауысуы көрінеді.
Бағаналы симптомдары айқын көз алмасының балқымалы қозғалысы, вертикальдық осі бойынша көз алмасының ара қашықтығының əртүрлілігі, анизокория. Қарашықтың жарыққа реакциясы жəне қасаң қабық рефлекстері жоғалған. Жұтыну бұзылған. Кейде ауру қоздырғыштарына горметания қосылады немесе спонтанды.
Екі жақтылық табан патологиялық рефлекстері, бұлшық ет тонусының өзгерістері көрінеді – гемипарез, анизорефлексия, діріл ұстамалары болуы мүмкін. Орталық немесе шеткі тип бойынша тыныстың бұзылысы (тахи немесе брадипноэ). АҚ жоғары немесе төмен, ал атониялық кома жағдайында тұрақты емес жəне бірқалыпты дəрілердің көмегін қажет етеді. Менингиальді синдромы айқын.

зақымдануы

Жиі балалар мен жасөспірімдерде кездеседі.
Патоморфологиялық өзгерістер –

ми бағаны мен ми шарты шарының ақ затындағы аксондардың үзілуі немесе созылуы кезінде кездеседі.

– есінің терең комаға дейін түсуі, витальдық қызметінің айқын

бұзылысы, ол аппараттың, жəне медикаментоздық коррекцияны қажет етеді. Мидың диффуздық аксональдық зақымдануында өлім көрсеткіші 80-90 % жоғары. Ал тірі қалғандарда аппаликалық синдром туады. Диффуздық аксональдық зақымданулар бас сүйек ішілік гематомалар түзілуін шақыртады.

соғылуы бас сүйегінің негізінің және күмбезінің сынуымен бірге жүреді.

тіндер зақымдалған);
жабық (жұмсақ тіндер зақымдалмаған);
енетін ( қатты ми

қабығының зақымдануы);
енбейтін (қатты ми қабығы бүтін).

тәрізді енуі,
депрессионды (Б) – сынықтың біркелкі енуі.

шұңқырының сынығы
Симптом «көзәйнек» симптомы –жарақаттан кейін бірнеше сағат немесе

тәуліктен кейін пайда болатын, параорбитальды клетчаткаға қан құйылу.

және ликворея;
Сынған жақта вистибулокохлеарлы және бет нервінің функциясы

бұзылысы (саңырау, мимикалық бұлшықеттеің парезі).

айналасындағы гематома.

Қарыншаішілік
5. Көптеген қабық аралық гематомалар.

Бас сүйек күмбезінің басылған сынығы;

Бас миының ығысуы мен ісінуін шақыратын контузионды аймақпен;
Субдуральды гидромалармен шақырылады.

жоғарылауы, қысылуы, бас миының деформациясы, қарыншалық жүйенің қысылуы және

дислокациясы, ми бағанасының екіншілік гемодинамикалық бұзылуы сияқты клиникалық көріністермен жүреді.

– бұл мидың қатты қабығы мен бас сүйектің арасындағы

қанның шектелген жиналуы.
Эпидуральды гематоманың пайда болу көзі қабықшалық артериялардың зақымдалған тармағы. Жиі ортаңғы қабықша артериясының үзілуі болады.

жиналуы. Ол жиі венозды синусқа қарай баратын беткей венаның

зақымдануында дамиды.


Миішілік гематома қантамырлардың мидың соғылған және мыжылған аймақтарында зақымдануынан пайда болады.

жабындыларында көрінетін зақымдануының болуына назар аударады.
Периорбитальдық гематома («көзілдірік» симптомы,

«енот көздері») – алдыңғы бассүйек шұңқырының түбінің сынығын білдіреді.
Емізік тəрізді өсіндінің айналасындағы гематома (Баттл симптомы).
Самай сүйегінің пирамадасының сынығымен көрінеді.
Гемотимпанум немесе құлақ жаңғырығының жарылуы – бас сүйегінің негізінің сынығына сəйкес келеді.
Мұрын немесе құлақты ликворея бас сүйектің негізінің сынығының жəне өтпелі БМЖ- ны сəйкестендіреді.

деңгейіне қарай, неврологиялық симтомдардың айқындылығына, басқа ағзалардың зақымдануы болуы

немесе болмауына қарай бағаланады. Команы Глазго шкаласы бойынша бағалау əдісі кең тараған. Жарақаттанушының жағдайын 12-24 сағ. кейін 3 параметр бойынша науқаспен алғашқы кездесуде бағалайды: көздерін ашуы, сұраққа жауап беруі, қозғалу реакциясы.

критерийлері
3-7 балл – ауыр бассүйек – ми жарақаты.
8-12

балл – орташа ауырлықтағы бассүйек – ми жарақаты.
13 -15 балл – жеңіл бассүйек – ми жарақаты.

таңдау – бас миының зақымдану сипатына қарай, қосылу сүйектері

жəне бас сүйек негізінің сипатына қарай анықтайды жəне туылған асқынуларға қарайды.
БМЖ-мен жарақаттанғандарға ең алғаш жəрдем негізінде- артериалдық гипотензияға, гиповентиляцияға, гипоксияға, гиперкапнияға жол бермеу өйткені ол асқынулар мидың ауыр ишимиялық зақымдануына алып келеді жəне өлімге қауіптілігі жоғары.
 Осыған байланысты жарақаттан кейін бірінші минут жəне сағат емдеу шаралары « АВС» ережелеріне сəйкес орындалу қажет.
А - тыныс жолдарына өтімділігін жақсарту.
В - қалыпты тынысты қалыптастыру, тыныс жолдарындағы абстракцияны алып тастау, пневмогемоторакс, ӨЖЖ кезінде (көрсеткіш бойынша)плевра қуысына дренаж жасау. ӨЖЖ жургізуге жəне кеңірдек интубациясының көрсеткіштеріне апноэ, гипопноэ, тері жəне шырышты қабаттардың цианозы жатады.
С - жүрек қан тамыр жүйесінің жұмысына қарау.

миының шайқалуы кезінде – жедел жəрдем қажет етпейді.

Психомоторлық

қозу кезінде:
- 2-4 мл 0,5% седуксен (репаниум, сибазон) ерітіндісін венаға;
- Стационарға тасымалдау (неврологиялық бөлімге).

Бас миының соғылуы немесе қысылуы кезінде:
1. Көктамырға жол дайындау.
2. Терминальдық жағдай туса жүрек реанимациясын жүргізу.

3. Қанайналымның декомпенсациясы кезінде:
- реополиглюкин, кристаллойдтық ерітінділер көктамырға тамшылатып;
- қажет жағдайда – допамин 200 мг 400 мл изотониялық натрий хлор ерітіндісін немесе барлық басқа кристаллойдтық ерітіндіні көктамырға, жылдамдықпен, АҚ 120-140 мм.с.б болғанда.

жəне механикалық тазалау;
- селлик қалпын қолдану;
- тура ларингоскопияны жасау;
Мойын

бөлігінде омыртқаны жазбау!
- омыртқаның мойын бөлігінің қалпына келуі ( қолмен жеңіл созу);
- кеңірдек интубациясы (миорелаксантсыз), ӨЖЖ жүргізу – жургізбеуіне байланысты емес, миорелаксанттар (сукцинил холин хлорид – дицилин, листетон 1-2 мг/кг иньекцияны тек қана реанимация – хирургиялық дəрігерлер бригадасы жасайды). Өзіндік тыныс алу дұрыс болмағанда, өкпенің жалған вентиляциясы көрсетілген, сəл гипервентиляция режимінде (75-80 кг) салмақты науқасқа 12-14 л/мин.
5. Психомоторлық қозу жағдайында, тырысу жəне премедикация ретінде:
- 0,5-1,0 мг 0,1% атропин ерітіндісін тері астына.
- көктамырға пропофон 1-2 мг/кг немесе тиопентал натрий 3-5 мг/кг немесе 15-20 мг 20% натрий оксибутират ерітіндісі немесе дормикум 0,1-0,2 мг/кг.
- тасымалдау кезінде тыныс алу тінін қадағалап тұру қажет.
6. Бассүйек ішілік гипертензиондық синдром кезінде:
- 2-4 мг 1%фурасемид ерітіндісі (лазикс) көктамырға декомпенсирлік қан жоғалтуда жарақатты еске ала отырып лазиксті енгізуге болмайды;
- өкпенің жалған гипервентиляциясы.
7. Ауру синдромы кезінде: бұлшық етке (көктамырға басу) 30 мг 1,0 кеторолок жəне 2 мг 1-2% димедрол ерітіндісі жəне 2-4 мг (200-400 мг) 0,5% трамал ерітіндісі немесе өз дозасына сəйкес наркотикалық емес анальгетик. Опиаттарды енгізбеу!
8. Бастың жарасында жəне сыртқы қан кетулерде:
- жараның қырларын антисептикпен тазалау.
9. Стационарға тасымалдау, нейрохирургиялық қызметі бар жерге, ауыр жағдайда – реанимациялық бөлімге жатқызу қажет