Слайд 2
Жоспар:
Кіріспе:
Витаминдерге жалпы сипаттама
Жіктелуі
Суда еритін витаминдер:
Майда еритін витаминдер
Жалпы құрлысы
Витаминдік
жетіспеушілік
Пантотен және биотин қышқылы
Фоль қышқылының құрылысы
Биологиялық қызметі
Тағамдық шығу
көздірі
А,Д,К витаминдерінің
химиялық құрылымы
Витамин тәрізді заттар
Қортынды
Слайд 3
Витаминдер
Витаминдер дегеніміз - бірдей
мөлшерде адам ағзасына азық - түлік өнімдерден, өсімдіктен және
жануардан аз мөлшерде түсетін тіршілік үшін өте қажет төменгі молекулалы органикалық қосылыстар.
Слайд 4
Витаминдер
Суда еритін витаминдер
В
В1 тиамин
В2 рибофлавин
В5
никотин қышқылы
В3 пантотен қышқылы
В6 пиридоксин
В9 фолацин
В12 цианокобалин
Н биотин
С аскорбин қышқылы
Р биофлавоноидтар
Липой қышқылы
Майда еритін витаминдер
А ретинол
Д кальциферол
Е токоферол
К филлохинон
Слайд 5
Құрылысы: изопрен туындысы, циклді қанықпаған спирт, май қышқылдарымен
оңай эфир түзіп, сол күйінде ұлпаларда деполанады.
Туындылары: ретинол
(А витамині), дегидроретинол (А3 витамині), ретиналь (А алдегид витамині), ретинді қышқыл, олардың эфирлері.
Тағамдық шығу көзі: Көкеністерде, әсәресе сәбізде Ал өсімдіктерде (пальма, облепиха майы, соя, петрушка, өрік, қызанақтар)
Оған балық майы, ерекше – акула, жұмыртқада, сары май.
А витамині
Слайд 6
А Витамині
Қызметі: Адамның организмінде бірнеше қызмет атқарады:
Тері қабатында, тыныс жолдарында, асқорыту жолында эпителий клеткалаларының түзілуін
реттейді. Ретинолдың көздің көруіне әсері зор. А витамині терілік тыныс пен энергетикалық ұлпаның алмасуына, белок алмасуы, көмірсу, нуклеин қышқылы, липидтер және мукополисахаридтерге әсер етеді.
Слайд 7
А витамині
Сәбізде қызғылт сары түсті пигменттер каротиноидтар кездеседі.
Осындай пигменттер адамда және жануарларда кездесетін А-авитам иноз ауруын
болдырмайды.
Слайд 8
А витамині
Адам органиміне қажетті мөлшері: тірідей салмағының 1кг
мөлшеріне 6мкг. Ересек адам үшін тәулігіне 0,7 мг А
витамині қажет.
«өсу»
витамині
Слайд 9
Д ( кальциферол )
Құрылысы: стериндер туындысы. Биологиялық
активтілері: Д 2 және Д3 . Д 2 (эргокальциферол)
эргостерин туындысы. Д3 холекальциферол – УК сәулелері әсерінен 7- дегидрохолестериннен адам терісінде түзіледі.
Тағамдық шығу көзі: Д 2 кейбір саңырауқұлақтарда, ашытқыда және өсімдік майларында , Д3 жануар тағамында – сары майда, жұмыртқа сарысында кездеседі.
Қызметі: Кальциферол негізгі организмде кальцийдің алмасуын реттеу.
Қажеттілігі: балалар үшін 12-25 мкг (500-1000 МЕ), ал ересектер үшін мөлшері едәуір азырақ.
Д гиповитаминозы. Балаларда өсіп жатқан сүйектерінің кальцификациялық бұзылысымен сипатталатын рахит ауруын туғызады. Рахит сырқаты кезінде бұлшықеттер босап әлсірейді. Ересектердің сүйектері жұмсарады.
Гипервитаминоз. Өкпе, бүйрек, жүрек тіндерінде, қан тамыр қабырғаларында кальцийдің шамадан тыс жинақталуы, сүйектің жиі сынуы
Слайд 10
Д Витамині жеткіліксіз болса, өсіп келе жатқан балалардың
сүйегінде кальций мен фосфор тұздары жиналып қалыптасу бұзылады. Сүйектері
жұмсарады және аяқтары қисайып өседі.
Слайд 11
Е витамині
Құрылысы: Е витамині
токол спиртіне жалғас қан көміртегі атомының ұзын тізбегі жатады.
Токоферолдар – сарғыштау келген май. Ыстыққа төзімді, суда ерімейді.
Тағамдық шығу көзі: Е витамині өсімдік майы мен жануарлар майында кең таралған. Жүгер майы, бидайда, жұмыртқада, шпинатта, авокадода, жаңғақта, алмада.
Слайд 13
К ВИТАМИНІ
К гиповитаминозы. липидтердің сіңірілуінің бұзылуынан болады. Ол
көбінесе, дисбактериоз, антикоагулянтты әсері бар дәрілерді қабылдағанда және ұю
факторы төмендейді, геморрогиялық синдром болады. Сонымен қатар, Е витаминінің артық мөлшері де, К витаминінің сіңуіне қолайсыз жағдай туғызады.
Гипервитаминоз. қызыл қан түйірінің редокс-жүйесінің ауытқуы болып табылады. Эритроциттер К гипервитаминозында гемолизге ұшырауы мүмкін және метгемоглабин түзіледі
Слайд 14
В1 витамині (тиамин)
В1 витамині (тиамин) – көп қолданса
, онда В1 гипервитаминозы пайда болады. Алкогольді көп пайдаланғаннан
Вернике- Корсаков синдромы (естен тану, апатия) пайда болады.
Авитаминоз. В1-авитаминоз дерті кезінде миға және қанға кетоқышқылы жиналады. Жүрек системасының зақымдалуы байқалады-жүректің соғуы жиілейді және жүрек бұлшық еттері ұлғайып гипертрофияға ұшырайды.В1-авитаминозы кезінде қарында және ішекте сөл бөліну нашарлайды , асқазан қабырғасында тұз қышқылының түзілуі тоқталады.
Гипервитаминоз. Бұл эндокринді бездер клеткасының құрылымдық- морфологиялық өзгеріспен , қанның лейкоцитарлы формуласының ауытқуымен көрінеді.
Слайд 15
Тиаминнің жануарларға қажет мөлшері олардың жынысына, физиологиялық күйіне
байланысты. В1 витаминін күйіс қайыратын малдың қатпаршық қарнында микроорганизмдері
синтездейді.
Тиаминнің жануарларға қажет мөлшері олардың жынысына, физиологиялық күйіне байланысты. В1 витаминін күйіс қайыратын малдың қатпаршық қарнында микроорганизмдері синтездейді.
Слайд 16
В2 витамині (рибофлавин)
В2 гиповитаминозы мен авитаминозы. Симптомдары:
-
Хилез – агранулярлы стоматит (ауыз қуысындағы, еріндегі жырықтар);
-
Мұрын-ерін қатпарындағы себорейлі дерматит;
- Глоссит-тіл бүртіктері тегістелген, тілдің түсі пурпурлі-көкшіл болып келеді (фуксинді тіл);
- Васкулярлы кератит көздің мөлдір қабығының айналасындағы конъюнктивті тамырларының кеңеюі;
- Гемералопия ( соқыр тауық) – көздің қараңғы түскенде көрмеуі;
- Жарықтан қорқу және көзден жас ағу пайда болады;
- Тыныс алудың әлсіреуі, жүрек қызметінің бұзылуы, температураның төмендеуі, қанда глюкоза деңгейінің төмендеуі байқалады.
Слайд 17
В5 витамині (никотин қышқылы, РР)
Ниацин витаминдік қасиеті бар.
Никотин
қышқылы сүтте, етте, бауырда кездеседі. Қажеттілігі: тәуліктік қажеттілігі –
14-25 мг.
гиповитаминозы мен авитаминозы. – пеллагра ауруы дамиды (итальян тілінен аударғанда – “тартылған тері”) ”үш Д синдромы“: диарея, дерматит (ашық тері учаскелерінің қабынуы), деменция (әлсіз ақылсыздыққа ие болу).
Слайд 18
В3,В6,В9,В12 - ВИТАМИНДЕРІ
Құрылысы:Метилпиридин тобының туындысы болып табылады. В6
витаминінің негізгі метаболиттік активті түрі пиридоксалды фосфорлы эфир –
пиридоксаль 5 фосфат. В12
коррин ядросын түзетін төрт тотықсызданған пирролды сақинаның азот атомымен, 5,6-диметилбензимидазолдың азотымен және цианид атомымен байланысқан орталық үш валенті кобальт атомынан тұрады.
Тағамдық шығу көзі: ет, сиырдың бауыры, буйрек, балық, сүт, жұмыртқа.
Слайд 19
В тобының Витаминдері
Органикалық азотқұрамды қышқыл.
Жануарлар бұлшықетінде кездеседі;
Май қышқылдарының
тотығуына қатысады
Слайд 20
Н,С,Р - Витамині
Құрылысы: Бұл тағамның ауыстырылмайтын фактордың тобы.
Бұл топтың қосылыстарының құрамында фенол гидроксилімен байланысқан бензопирон ядросы
болады. химиялық құрылысы бойынша аскорбин қышқылы L глюкозаның құрылысына жақын қышқылдың лактоны болып табылады. Гиповитаминозы. Арықтау, жүрек соғысының жиілеуі байқалады. Қантамырлар жүйесіінң өткізгіштігі зақымдалуымен байланысты қырқұлақ ауруы дамиды.
Слайд 21
Витаминдік жетіспеушілік
Ағзадағы бір немесе бірнеше витаминдердің жоқтығымен
байланысқан патологиялық күйле топтарымен түсіндіріледі.
Витаминдік жетіспеушілікке: витаминдермен субқалыпты
қамтамасыз ету, гипо-, жәнеавитаминозды күйлер жатқызылады.
Витаминдермен субқалыпты қамтамасыз ету – витаминдердіңжетіспеушілігінің клинкағ дейінгі сатысы тек қана биохимиялық бұзылулармен сипатталады.
Слайд 22
Фоль қышқылы құрылысы
Ақшыл – сары түсті жапырақшаланып үшкірлене
кристалданады
Фолаттық коферменттер клетка ядросындағы нуклеопротеидтер синтезіне жіне қанның пайда
болуын реттейді.
Тетрагидрофольі Вс витаминнің активті түрі.
Слайд 23
Пантотен және биотин қышқылы
Ақшыл сары түсті, майлы затнашар
криталданады. Суда, спиртте, сірке қышқылында ериді.
Пантотен клеткада тасымалдаушы белок
құрамына кіреді.
Биотин он шақты ферментердің коферментті.
Адамға қажет екенін анықтау өте қиын.
Слайд 24
Қортынды
Витаминдер пластикалық материал болып табылмайды және тікелей
энергетикалық алмасуға қатыспайды. Осыған қарамастан, олардың қызметтері көпжақты, ал
витаминдердің жетіспеушіліігі немесе артық болуы метоболизмнің күрделі бұзылуына әкеледі. Витаминдердің жетіспеушілігі ағзада маңызды реакциялардың бұзылысына, тіпті қайтымсыз ақауларға келуі мүмкін.
