Муниципальное казённое общеобразовательное учреждение
«Чкаловская средняя общеобразовательная школа»
«Цаhан Сарин байр – мана өрк-бүлд»
Көдлмш күцәсн: 7-гч классин
Чкаловин дундын школын сурhульч Лиҗин Наташа
Һардач: хальмг келнә багш
Болдра Светлана.
Слайд 2
Үвл чиләд, хаврин эклц темдглҗәх цаг. Цуг әмтн , әмтә
тоот байрлна. Цаhан сарин өмн өдрәс авн өрк-бүл болhнд боорцг эклҗ кенә. Боорцг эврәннь кев-янзарн олн –зүсн. Тедниг иигҗ нерәднә: тоhш, хавтха, хуц, темән, җола, мошкмр, хорха, кит, шовун, шор.
ЦАГАН САР – хальмг улсин ончта байр
Слайд 3
Цаhана өмн өдр, бидн ээҗтәhән боорцг кенәвидн.Ээҗ маднд зааҗ өгнә,
бидн дуралhад кенәвидн. «Дееҗин боорцг кесн цагтан һуйрт өндг орулдм биш. Юӊгад гихлә, өндгнә уург хамг әмдрллә залһлдата темдг гиҗ мана өвкнр йорлдг бәәҗ. Һахан хорһ орулдм биш-бас цеерлдг. Һаха теӊгр үздго, һазр малтад йовдг авъяста» - гиҗ ээҗ келв.
Слайд 4
1. Белгин боорцгуд хойр багд хувагдна:
ик герин белг (нег хавтха, нег хуц, нег кит) болн бичкн герин белг (нег җола, нег мошкмр, һурвн шор белг, зурһан тоһш). Белгин боорцг салу һуйр элдәд кенә. Эн боорцгудыг тооһарнь цаһан утцнд келкәд, цаһалҗ одх герин тооһар диглнә. Ик герин белг – кен ахдан, бичкн герин белг – кен бичкндән нерәдҗ өгдмн.
2. Эдлврин боорцгт –темән, һалун, хорха, тоһш нань чигн олн кев-зүстә боорцгуд орна.
Слайд 5
Цә – хотын дееҗ. Цаhан сарла
цә, боорцг, мах, толhа, шикр-балта дееҗд тәвдмн.
Слайд 6
Цаhана сарин өмн өдр мана ээҗ хувц-хунран
авдрасн hарhад, сергәнә.
ϴрүн цәәhәр
мана аав цацл кенә:
«Окн теңгртән! Аав-ээҗдән!
Һазр - усндан!..»
Зул өргәд, мөрглhн.
Аав, ээҗ зулдан герл өгнә.
Зулдан цуhар мөргнәвидн.
Слайд 8
Җил болһн иигҗ
Боорцг-тоһшан кеҗ.
Цә – боорцгар
дееҗән өргҗ.
Амулӊг менд
бәәцхәй!
Цаhана цәәhән ууҗанавидн.
Аав йөрәҗәнә.
Слайд 9
Цаhан сарла мендллhнә авъяс.
Гиичнр
гер-гертән орлцад
барун ханцан бәрәд:
-Үвләс яhҗ hарвт? - гицхәнә.
- Менд-амулңг! То бүрн, толhа менд hарувидн!
Танахн бийстн үвләс яhҗ hарвт?
- Гем уга. Менд-амулңг hарувидн!
Слайд 10
Зе бәрлhнә авъяс.
«Зе
күн, зееhән бәртн!» –гиhәд келхлә, зеенрнь босад зе (неҗәд шиир) бәрдмн. Эн тоот бас нег хальмг улсин сән хуучна авъяс.
Слайд 11
Цаhан сарин нәрән
давулнавидн…